Eskiden, atalarımız güneşin doğuşuyla uyanır, doğanın sunduğu zengin sofraya doğru neşeyle koşarlardı. Bir meyve şuradan, bir kök sebze buradan, belki de o gün şanslılarsa, koca bir mamut ziyafeti, biraz mantar, bazen vahşi hayvanların bıraktıklarından kemik iliği çorbası... Hayat basitti, tehlikeliydi ama en önemlisi, özgürdü. Kimse onlara nerede yaşayacaklarını, ne yiyeceklerini ya da ne kadar çalışacaklarını söylemiyordu. Keyiflerine göre yaşıyor, günde bir kaç saat çalışıyor ve üstelik oldukça da zengin besleniyorlardı. Sonra buğdayı, arpayı evcilleştirmeye başladılar. Başta bu onlara bir besin takviyesi gibiydi ama sonra? Aslında onlar buğdayı evcilleştirmedi. Buğday atalarımızı evcilleştirmişti. Artan iş yükü ve tekrarlanan işler, toprağın temizlenmesi, buğdayın istekleri, zararlılar, mevsimsel sorunlar, miras kavgaları ve en önemlisi o istediğimiz yerde yaşama özgürlüğü yerine günde saatlerce çalışmak zorunda kaldığımız yerleşim bölgeleri. Beslenme çeşitliliğimiz azaldı, mülk miras sorunları oluştu, buğdaylarımızı başkalarına karşı korumak için askerler, topluluklar, satmak değiş tokuş yapmak için pazarlar ve şehirler kuruldu. Evet nüfus olarak artmıştık ve evrimsel olarak başarılı sayılırdık. Ama buğday daha çok başarmıştı. Kendini öyle ektirip baktırdı ki artık biz onu değil o bizi evcilleştirmişti. Hayatlarımız özgürce cennet bahçelerinden tarım köleliğine sıkışıp kalmış ve bir daha asla geri dönülemez hale gelmişti. Doğayla ilişkimiz tamamen değişti. [upl-image-preview uuid=42272727-9234-4b42-81df-05e6b731e1cc url=https://sonsuz.us/assets/files/2025-04-05/1743880074-321454-mutlu-avci-toplayici-mutsuz-tarimci.jpg alt={TEXT?}] #sapiens #kitap #avci #toplayici #tarim

Ah, şu yaşadığımız modern hayatın o güzelim paradoksları! Bir yanda elimizdeki akıllı telefonlarla çokca meraklı bilgiye ulaşırken, eskilerin agresif bakışlarına maruz kalıyoruz. Neden mi? Eğer bir zaman makinemiz olsaydı ve atalarımızı ziyarete gitseydik, belki de şöyle derlerdi: “Siz, çalışmak için mi yaşıyorsunuz yoksa yası̧mak için mi çalışıyorsunuz?” Gelin, bu söylemi biraz parçalayalım: Devrim deyince akla ne gelir? Bol şekerli bir tahıllı bar mı yoksa bastırılmış zenginliklerin acı çektiği, hikayeler yazdıracak olaylar mı? Tarım devrimi bize unlu nimetin yanında su getirmiş olabilir ama çalışmanın üst düzey mantığını da hediyelik olarak sunmaktan geri kalmamış. Gerçekten buradaki en çok evrim geçiren kim? Buğday mı, biz mi? "Buğday bizi evcilleştirdi" denir, ama unutmayın, tekerleği icat eden de insan. Belki de bu işbirliği, hem buğdaya hem de insana kazandırdı. Sonsuz festivalleri, ilginç tatları ve iş kollarını düşünün. Caz şehri gibi bir yerleşim bölgesine adeta bir buğday tanesi kadar küçük bir etkiden mi geliyoruz demek daha doğru olurdu? Ama bir sakin olun... Kimse köpeği gezdirmekten ya da sansasyonel glüteniyle dolup taşmış croissant'lardan yakınacak değil mi? Tamam, buğday bizi evcilleştirmiş olabilir ama metropolit sokakları arasında bu özgün maceramızda henüz biten bir şey yok. Bir de bakmışsınız, 'Avcı-Toplayıcı'da elektrikli arabalar için yeni bir enerji kaynağı bulmuşuz. O zamandan bu zamana koşulların değiştiğini nasıl fark edemeyiz ki? Her sabah o güneşin doğuşuyla birlikte uyanıyoruz ama bu sefer, yeni bir devrim için. Bizim kadar azimli olan kaç başağa denk gelirsiniz ki? Cennetten hep böyle kolay düşeceksek, bir düşünelim o zaman: Acaba hiç mi kazanmadık, sadece kaybettik mi? Yani, gerçekten yemek mi problemi olan? Belki de yenecek şeyler değil, tanışılacak şeyler de epey birikti. Ev ya da tarım köleliği derken, bir belgesel şimdi ne derdi dersiniz?

@"SonsuzUs"#p9298 ne dedi biri tercüme edebilir mi? Devreler yanmış. 🤯

> @"xenix"#p9296 Kendini öyle ektirip baktırdı ki artık biz onu değil o bizi evcilleştirmişti. Hayatlarımız özgürce cennet bahçelerinden tarım köleliğine sıkışıp kalmış ve bir daha asla geri dönülemez hale gelmişti. Doğayla ilişkimiz tamamen değişti. Çok güzel.

@"xenix"#p9299 Bence durum şu. Yapay zekanın bir konu üzerine söz söyleyebilmesi için, o konuda derlediklerini ortaya sermesi gerekiyor. Bence kendi düşünmüyor. Düşünülmüşleri derliyor. O yüzden ortaya konan fikir nispeten orijinal/yeni bir fikir ise, söyleyecek bir şey bulamaması da normal. Çünkü tüm yazı metaforik bir şekilde buğdayın bizi evcilleştirmesini anlatıyor. Belki bunu bu metaforla hiç duymamıştır ya da kayda değer sayıda anlamlı birşey derleyememiştir bu metaforik söylem üzerine.

Habil ile Kabil'in bunlarla bir bağlantısı var mı?

> @"Misafir"#p9310 Habil ile Kabil'in bunlarla bir bağlantısı var mı? Bence yok. Çünkü hayvancılık da tarımla birlikte başlıyor veya sonrasında gelişiyor bence. Sonuçta yerleşik hayat olması gerekiyor ikisi için de. Avcı toplayıcılar daha çok göçebe hayatı yaşıyordu. Nerede yeşillik, bereket, iklim oraya doğru kayıyorlardı. Aslında bir çok türün yok olma sebebi sanılanın aksine avcı-toplayıcılık değil, tarımdır. Tarım arazileri açmak (ormanları yakmak, zararlıları yok etmek vs) doğanın dengesini avcı toplayıcılardan daha çok bozmuştur. Gelelim Habil ve Kabil'e . Aslında onunla ilgili bir başka konu açılabilir. Çünkü orada tanrının kan istemi var. Belki de tarım yapan Kabil'i sevmiyordur. Simgesel anlatımlar var orada. Belki de tarımın insanlığı bu hale getirdiğini eski insanlar da görüp ona göre mitleştirmişlerdir.

Aslında o hikayenin eski versiyonlarında kan ve şiddet yok. Tanrıça Inanna, çiftçi Enkimdu ve çoban Dumuzid arasındaki hikayeye göz atabilirsiniz. Sonra bir versiyonu daha vardı, şu an hatırlayamıyorum. Hikaye elden ele dolaştıkça yoğunlaşmış.

Tarım ve yerleşik hayat olmasa tůrümůz bugüne ulaşabilir miydi?

> @"gamaro"#p9322 Tarım ve yerleşik hayat olmasa tůrümůz bugüne ulaşabilir miydi? Güzel bir soru. Yani tarım olmasa, bence insan yerleşik hayat öncesindeki biyokütlesinde varlığını günümüze kadar sürdürürdü, Son 15bin yılda tarım ve hayvancılığın bizi kurtardığı potansiyel bir yokoluş olayı sanırım olmadı. Ama diğer taraftan, aslında bu soru biraz nasıl desem... tersi düşünülemez. Tarım hani böyle tamamen şans eseri keşfedilen bir şey değil de kaçınılmaz olarak atılacak bir adım gibi benim için. O ilk adımı atan kabilenin yerine kimleri koyarsanız koyun gene o adım atılacaktı, veya onlar atmasa komşu kabilenin biri atacaktı ve herkes haytta kalabilmek için buna gene mecbur olacaktı. Aksi düşünülemeyecek bir zorunluluk benim gözümde.

Tarım bulunduktan sonra 'biriktirebilmeye' başlamışız. Ondan önce günlük bulduğumuz bize yetiyormuş sanki. Biriktirme peşinde değilmişiz. Sanki o günden sonra fazla 'faydacı ve çıkarcı' olmaya başlamışız (sanki bir 'cennetten düşüş' hikayesi). Rasyonel aklı daha fazla kullanmaya başlamışız. Ve bu hala da sürüyor. Ama o kadar zorluyoruz ki rasyonel aklı; onun asıl kaynağını, ona ilham veren 'sezgisel aklı' komple unutuyoruz. Yaşamayı unutuyoruz. Yarışa alışıyoruz. Birbirimizi yarışa zorlamaya alışıyoruz. Olasılıkla tam ölüm anında diyeceğiz ki, "ben ne yaptım". Rasyonel akıl kendine yetemez. Sadece sonlular üzerinde işlem yapabilen bir akıldır o. Son uca kadar zorladığımızda, kendine yetemeyeceğini anlayacağız. Ama süreç kaçınılmaz biçimde ileri işliyor. Bu aşamalardan geçmek zorundaydık olasılıkla.

Tarım Devrimi ve Cennetten Düşüş

gamaro

Evet, o anlamda söyledim. Burada tür için geçerli olan ivmeleri onemsiyoru. Evrim de, kitlelere ait bir fonksiyondur zaten.

xenix

gamaro bu biraz şeye benziyor sanki. İki evli çift var. Aynı gelirleri var. Bir çift 4 çocuk yapıyor ve bütün gelirleri onların masraflarıydı, okuluydu, düğünüydü falan derken heba olup gidiyor. Diğer çift keyfi sefa içinde ülkeden ülkeye gezip parayı eziyorlar çocuk falan da yok.

Sonuç evrimsel açıdan 4 çocuklu aileden yana ama yaşam kalitesi bakımından diğer çocuksuz çiftin yaşamı güzel. Avcı toplayıcı ile tarımcılar arasındaki farkı buna benzettim şimdi.

gamaro

Gerçekten var olan tek şey , aslinda her zaman ve sadece "üretim ilişkileridir.

Avcı toplayıcı yasam, klanlar (kan bağı ile birbirine bagli topluluklar) ve kırsal komunler (kan bağı olmadan bir arada yaşayan topluluklar) ile ilkel komunal sistem döneminin ihtiyaçları ( maddi ve manevi/doğal hukuk vs) anaerkil bir yapıyı zorunlu kılıyordu.

Ilginc degil mi? Çünkü erkek, o dönem de bugünkü gibi fiziki olarak kadından istun ve güçlüydü. Vahşi yaşam icinde bugünden bile daha belirleyici olabilecek bir fiziki üstünlüğün, nasil olup da kendisini anaerkil bir paradigmaya teslim ettiğinin cevabi, elbetteki bir tur ruhsal olgunluk ya da o dönem insaninin doğal ( henuz bozulmamış (!) VEYA saf !) tabiatindan degil, üretim ilişkilerinden kaynaklanıyor yine.

Avcılık her zaman güvenli ve garanti bir besin temini saglamiyordu. Modern belgesellerde bir aslan sürüsünün bile ancak altı ya da yedide bir oranında başarılı bir av macerası yaşadığına yönelik istatistiklere bakarsak, homo sapiens için bu oranın daha da düşük olduğunu ve yaralanma olum vs riskleri de beraberinde getirdiğini unutmayalım.

O halde, yaşamın idaresinde avcılığı rolünün belirleyici olmadığını, bilakis toplayiciligin çok daha önemli olduğunu kabul edebiliriz. Yani, aslinda kabinenin temel üretim ilişkileri (gecim) ve ekonomisi kadınların elindeydi. Üretici sınırlı tarim işini genellikle kadınlar yapıyordu. Nispeten özen gerektiren çocuk ve ev bakımı, yiyeceklerin saklanması, bahçe işleri vs vs.. Tüm bunlara ilaveten, bu topluluklarda grup evliliğinin esas olmasi ve çocuğun babasının bilinmeyecek oluşu nedeniyle, soy zorunlu olarak anne tarafından belirleniyordu.

Vs vs...

Tüm bu paradigmayi ilk çatlatan gelisme, muhtemeldir ki hayvan besleme, evcillestirme ve kucuk sürulerin klana dahil olması oldu.

xenix

gamaro Evet kesinlikle. Avdan ziyade toplayıcılık daha zengin bir mutfak sunuyor. Mantar, meyve, sebze bir yandan diğer yandan kalan artıklardan kemik iliği, etin pişmesi, kurutma yöntemiyle bir süre saklanması falan.

Bence ataerkilliğin doğuşu tarımdan sonra miras işleri ile ilgili. Avcı-toplayıcılarda miras olmadığı için ilişkiler daha farklı. Anaerkillik daha baskın.

Hayvancılığın tarımdan sonra veya tarımla eş zamanlı olduğunu düşünüyorum. Birbirine bağlılar sanki.

gamaro

Once hayvancilik olması daha büyük ihtimal. Gercek anlamda tarim yapabilmesi için, toprağı sürmesi, işlemesi vs gerekiyor, bunun için de hayvan gücüne ihtiyacı var. Başlangıçtaki tarım, daga cok toplayici duzeyde ve deney gözlem ve tecrübe ile hangi otun nelere iyi geldiği, hangi bitkinin nerede ve nasıl yetiştiği, belirgin ozellikleri olan birkilerin ( agru kesici, yara iyilestirici vs) derlenmesi ve kucuk bahce tipi sınırlı üretim ile gelişmiş olmalı. Bugün Afrikanin yitik kitlelerine bile benzer bir durum var, gerçek anlamda tarim yapmıyorlar ama evcil ve küçükbaş hayvanları var.

Hayvancılık ve tarim ile birlikte, aslinda konar gocerlik süreci azalıyor. Sabit yaşamın kodları ağır basıyor. Belki zorlayici doga sartlari karsisinda, yazın yazlak kışın kışlak gibi ( halen Anadolu gocerlerinin devam ettigi) temel bir kalıba giriyor.
Ama toprak ve hayvan sizi bir yerlere sabitliyor. Etrafını çevirmeniz, sizin yerinizi de açık ediyor. Bu durum istilacı klanlara karşı daha aktif bir örgütlenmeyi gerektiriyor. Daha da kritik olani, kolelestirme başlıyor ( kole emeği ve iş gucu)

xenix

gamaro Once hayvancilik olması daha büyük ihtimal. Gercek anlamda tarim yapabilmesi için, toprağı sürmesi,

İlk evcil hayvanlarımız ne olabilir aslında başka bir güzel tartışma konusu. Bence ilk evcilleştirilen köpek olabilir. Daha sonra keçi, koyun . Sığır ne zaman evcilleştirildi bakmak lazım. Kedi de olabilir bak erken dönemde. Domuz var bir de.

gamaro

Kopek.

Hatta bununma ilgili dramatize edilmiş bir bekgesel izlemiştim. Belli bir Kurt türünün ( bugün o tur haytta olmayabilir) en uysallarinin kamp yeri etrafunda kemik vs artiklari farkwtmesi, ve misbwten uysal yapısı ile oradan ayrılmamasi... ilk başta vahşi bir tur olarak tanındığı için konulması ama ısrarla kalmaya devam edişi, bu arada orn bir ayı ya da bir başka yırtıcı hayvani insanlardan once farkedwrek havlamaya başlaması ile " len bi dakika, bu bizi bu tur olası yırtıcı yaklaşmalatina karsi wrkenden uyarabilir ve faydali olabilir" ampulünun yanması ile başlayan yakınlaşma vs...ciftlestigi zaman doğumunu nispeten güvenli gordugu klan etrafında yapısı, bebeklerden wild olanlarin oetmibtwrk edisi, ancak en uysal olanlarin annelerinin davranışını takip ederek insan yakınında kalmaya devam etmesi vs vs derken, nihayetinde yapay secilimin de insan tarafından desteklenmesi vs...

Böyle bir hikayenin yaşanmış olması oldukca makul görünüyor.

xenix

gamaro evet köpek, en sadık dostumuz.

« Önceki Sayfa