Kritik soru, bu enerji nereden geldi?
Cevap: bilmiyoruz.
Bilen varsa dinlemeye hazirim.
Hiclikten demek bir cevap midir mesela?
Eğer hiçlik.kavrami edebi veya felsefi bir kavram olarak kullanilmanin ve yaptığı cagrisimin ötesinde, en azından matematiksel bir modelleme icinde sunulabiliyorsa ve şu meşhur "bir ilk sebep.olmali ki kendini doguran bir sebebe ihtiyac duymadan var olabilsin" argümanı bizim hiçlik dedigimiz ve ait oldugumuz.dunyada evrimsel olarak zihnimizin dışlamak zorunda kaldığı, ama aslında maddenin geriye dogru sonsuz (veya belli bir limite kadar) tekrarı icinde zorunlu olarak karşımıza çıkan ve yine maddeye ozgu bir fonksiyon ciktisi ise, vs, vs...
( sadece doğaçlama yaptım, iddia etmiyorum.)
Ornegin evrenin toplam yükünün, yani negatif ve pozitif yuklerin toplaminin sıfır olduğuna ve bu bakimdam aslinda.bir ilk vuruş, .ya da enerjinin korunumu ilkesini ihlal edecek, dışarıdan ekstra bir müdahalenin gerekli olmadığına yönelik makaleler okuduğumu hatırlıyorum. Bu bize ne söylüyor mesela?
Dahası, gozlemlenebilir evren diye birsey var.
Yani cosmolojik olcekte belli bir mesafenin ötesinde ne olduğuna dair bir fikrimiz yok ve ilginc bir bicimde buyuk patlamanin yasina denk gelecek ışık yililik mesafelerde evrenin genisleme hizi isik hizini da astigi icin hiçbir zaman bilgimiz olmayacak. Ornegin bu durum, buyuk şişme kuramı, kosmolojik sabit , ya da büyük patlama yasi hesaplanırken matematiksel formulizasyinlara nasil dahil.ediliyor , benim bir fikrim yok. Ama bu mesafelerin ötesinde, kendilerini goremesek bile etkilerini hissettiğimiz (orneğin kaynağı bilinmeyen gravitasyon ve çekim etkisi.ile) devasa kütlesi.galaksi kümeleri vs olup.olmadığını bılıyor muyuz?
Ve diyelim ki varlar, o zaman bu var oluş, big bang modellemeleri ve evrenin yaklasik 13.7 milyar yil seklinde hesaplanan yaşını etkilemez mi?
Ya da mikro ölçeğe donelim;
Eğer buyuk şişme.kuramina sadık kalacak olursak; evrenin baslangicta ışık hizinin oldukca ustunde bir hizla expansiyona uğradığını ve bu sisme anındaki enerji doğasına itibariyle.yine enerji iken, bugünkü nispeten karali durumuna oranla bambaşka fizik.yasalarina tabi oldugunu filan kabul ediyoruz. Demek ki, enerrji belli şartlar altında, ya da belli bir limit degerin altında veya istunde. farklı nedensellik.ilkelerine tabi olabiliyor. (En azından teoride)
Ama buradan söylediğimiz sey "farklilik"
Yoksa nedenselliksiz degil.
Ya da kısa keselim, neden can egrisi var?
İstikrarlı biçimde can egrisi modeli ile karşılaşmamız bile başlı başına bir nedensellik kanıtı değil mi?
