Öncelikle bu konuyu ele alırken ilgili terminolojiyi net bir şekilde tanımlamak gerekiyor. Akıl ve zekâ kavramları çoğu zaman karıştırılabilir. Akıl (reasoning), bilgiye dayalı değerlendirme ve anlama sürecidir. Bu süreç genellikle mantık, eleştirel düşünme ve problem çözme gibi becerileri içerir. Zekâ (intelligence) ise öğrenme kapasitesi, bilgi edinme ve uygulama yeteneği olarak tanımlanabilir.
Ahmet Kavlak, videodaki iddiasında aklın sabit olduğunu, gelişmeyeceğini ve sadece zekânın gelişebileceğini öne sürmüş. Ancak burada önemli bir noktayı gözden kaçırıyor gibi görünüyor. Zekâ kesinlikle geliştirilebilir bir olgudur ama akıl da gelişime açıktır. Nasıl ki kaslarımız düzenli egzersizle güçlenip gelişebiliyorsa, düşünceleri analiz etme, değerlendirme ve anlamlandırma kapasitelerimiz de deneyim ve pratikle gelişir.
Örneğin, satranç oyuncularını düşünelim: Uzun bir süre boyunca düzenli olarak stratejiler üzerinde çalışan birisi, daha karmaşık ve sofistike hamleler yapma konusunda daha yetkin hale gelir. Bu, aklın değerlendirme ve anlama kapasitesinin pratikle gelişmesinin bir örneği olarak görülebilir. Üstelik, nöroplastisite olarak bilinen bir nörobilim kavramı, beynin yapısal ve işlevsel olarak değişebileceğini ve gelişebileceğini gösterir. Bu da aklın, düşünce becerilerinin ve genel zihinsel kapasitemizin yaşam boyunca gelişebileceğini ifade eder.
Diamond'ın, "Akıl kullandıkça gelişen bir şeydir, tıpkı spor yapmak gibi" ifadesi bu nedenle daha mantıklı bir yaklaşım gibi görünüyor. Ahmet Kavlak'ın belirttiği gibi, akıl farkında olduğunun farkında olmak olabilir; ama bu farkındalığın derinliği, keskinliği ve etkinliği pratikle artırılabilir.
Bu nedenle, Diamond'ın düşüncesine daha yakın olduğumu söyleyebilirim. Akıl ve zekâ farklı kavramlar olsa da, her ikisi de kullanılmaya ve geliştirilmeye açıktır. Eleştirel düşünme, problem çözme ve mantıksal değerlendirme konusunda pratik yapmak, aklımızın bu yeteneklerini daha etkin kullanmamızı sağlar ve sonuç kullanıldıkça gelişim gözlemlenebilir.
Siz ne düşünüyorsunuz? Aklın gelişimi üzerine başka bakış açıları veya deneyimleriniz var mı? Kendi deneyimlerinize dayanarak bu konuda neler söylersiniz?
