Vulger Materyalizm (en delikanlı materyalizm)

gamaro

Bir kavramın tarihsel mahiyeti neden önemlidir?

Veyahut bu tarihsel mahiyet göz ardı edilirse "güncel"e ait ne türlü "şaşılıklar" yaşanır/ yaşanabilir..

İşte tüm bu ve benzeri soru(n)lar, felsefe tarihine "mizahi" linkler atabilmenin en biricik ve keyifli yoludur kanaatimce..

Tıpkı materyalizmin kendi tarihselliği üzerinden takip edilmesi ve bu izcilik faaliyeti sırasında karşımıza çıkan "vulger materyalizm" gibi.

Nam-ı diğer (kendi tabirimle ve naçizane) en "delikanlı" maddecilik meselesi..

Vulger.

Kaba yani.

Hani ne zaman bir din-iman tartışması açılsa; karşıdaki imamın (veya papazın) zaten siz materyalistler de insanı kan ve kemik torbasından ibaret gören ruhsuz (!) şeylersiniz vesselam!.. demesi gibi.. (Bakınız bilimum cemaat ve kamil yahya tayfası)

Peki bu gerçekte (ve gerçekten) böyle midir?
Oyleyse bile neden böyledir?

Nedir yani bu kadar "revaçta" ve "kullanımda" olan bu "kaba saba" maddeci muamma?

Bakalım;

Şimdi bu "vulger materyalizm" denilen şey, 19. yüzyıl felsefesi içinde,tabiat bilimlerindeki hızlı gelişmelerin ve ard arda gelen yeni buluşların, daha önceki dönemlere ait idealist ve dini görüşleri alt üst etmesinden cesaret alarak ortalığı yardırmış bir tepkidir aslında. (özellikle de alman idealist felsefesine karşı)

[upl-image-preview url=https://sonsuz.us/assets/files/2024-06-14/1718373045-67909-screenshot-2024-06-14-16-49-36-34.jpg]

Ki bu durum, tam da yazının başında söz ettiğimiz haliyle (yani bu tarihsellik içinde) son derece normaldir.

Neden mi?

Çünkü özellikle o yüzyıllarda başlamak kaydıyla, tabiat bilimlerinde yaşanan "müthiş" gelişmeler, buluşlar, keşifler vs.nin etkisiyle (ki bu gelişmeler, bilimin bugün anladığımız anlamda bilim olmaya başladığı ve bu bağlamda kritik denilebilecek bir eşik'in aşıldığı bir muhtevaya sahiptir) yüzyıllar boyunca insana, topluma ve doğaya atfedilmiş hemen bütün felsefi/ idealist teorilerin "konkordata" ilanı benzeri bir durumla karşılaşmalarına neden olmuştur, deyim yerinde olacaksa.

Hatta bu etki (daha doğrusu tepki) öyle dramatik bir çığlık ve inkara dönüşmüştür ki, o güne kadar "felsefe" diye pazarlanan ne varsa, bunların topunun koca bir "hilekarlık" veya "sahtekarlık" olarak görülmesine bile vesile olmuştur bir anlamda..

[upl-image-preview url=https://sonsuz.us/assets/files/2024-06-14/1718373070-356961-screenshot-2024-06-14-16-49-20-47.jpg]

İşte benim, vulger materyalizmi "en delikanlı" maddecilik olarak payelendirmem tam da bu noktada anlam kazanır zaten.

Evet evet, en "harbi" ve en "bıçkın" delikanlıdır o, bunca manyaklık arasında.

Eğer karikatürize etmek gerekirse:
Ne mucizesi kardeşim, o magnetizma!
Ya daaa..Ruh değil efenim, mıktanıs!.. lütfen!.. lütfeeaaeaann!.. vesaire.

Lafın kısası; "Alem göt olmuş abi!!.." ...demişlerdir aslında.
Tabi ki "kendine özgü" anlamıyla 🙂

Zaten Vogt, Büchner, Moleschott gibi düşünürler de, hiç de haksız sayılmayacak bu ve benzeri gerekçelerle felsefi hilekarlık olarak nitelendirdikleri böyle bir geçmişin karşısına, biraz da bu hırs (ve karşı söylemlerle) çıktılar.

Nihayetinde din ve bin kusür yıldır hristiyanlığın yetiştirmesi gibi büyütülmüş olan idealist felsefe ürünü tonla abuzittinliğin karşısında, keskinliği ve kesinliği su götürmez bir kılıcı andıran ve yenilmezce görünen "bilimle" silahlanmış bir vaziyette.

Felsefe yalan, tabiat burada şiarıyla..

Ve buradan başlamak kaydıyla, dur durak bilmeden devam etti seferleri.

Sorsan; hiçbir engel yoktu aşamayacakları.

Kılıçları keskindi.

Üstelik (ve zaten) yalan dolandı öncesi.

Sonuçta; Bilinci ve sosyal fenomenleri bile, bütünüyle fizyolojik süreçlere indirgemeye kadar gitti bu pozitivist tepki.

Ağlıyorum çünkü hormonlarım var..
Byle düşünüyorum çünkü şöyle şöyle bir iklimde yaşıyorum.
Konuşuyorum çünkü muz yiyorum.. gibi..gibi..

[upl-image-preview url=https://sonsuz.us/assets/files/2024-06-14/1718373110-667582-screenshot-2024-06-14-16-48-52-58.jpg]

Ve düşüncelerimizi, duygularımızı, kavramlarımızı dahi içine alır bir biçimde, herşeyin (ama herbişeyin) mutlak belirleyicisi olan somut fizyolojik süreçleri arayıp durdular...arayıp durdular..

İşte tüm bu ahval ve şerait içinde, vulger materyalizmin en azından başlangıçtaki kabalığını, hatta aynı reaksiyoner tavır içinde hilekarlık olarak gördüğü felsefeyi bile reddedip kimi felsefi problemleri de yalnızca bilimsel somut araştırmalarla çözmeye kalkışmak gibi inatlarını bugün belki gülümsemeyle karşılarken.. bu "şekillenmeye" eşlik eden tarihsel inceliği göz ardı etmemek gerekir.

Gelelim, bu tarihselliğin okunmadığı durumda yaşanan saşılıklara..

Aslında, az biraz felsefe okumuş sıradan bir insan bile, vulger materyalizmin yukarda sıraladığımız haliyle tasavvur ettiği önerme ve genellemelerin, Marksizm'le ve diyalektik materyalist tarih anlayışıyla zerre alakası olmadığını görebilir.

Yani nedir?

Mesela; insan et, kan ve kemikten oluşmuş bir torba değildir. (Daha doğrusu bundan ibaret değildir)

Veyahut;

Üzülürüz çünkü hormonlarımız vardır önermesi, son derce eksik ve indirgemecidir.

Yetmez yani bunlar, insanı, duyguları, düşünceleri vs. anlamaya.

Zaten; Marksist literatürdeki hiçbir kategori, aha budur, bu da bundan gelir şeklinde kaba bir nedensellikle ele alınmamıştır.

Önce mevcut soruya felsefenin temel problemi etrafında bir cevap verilir, ve/ama sonrasında bu cevabın ancak felsefenin temel problemi çerçevesinde anlamlı olduğu, öte yandan aynı kavram ve kategorilerin "pratikte" mutlak bir şekilde karşı karşıya getirilmesinin "ahmaklık" olduğu bile söylenir.

Bilakis, sebebin sonucu etkilediği kadar sonucun da sebebe etkidiği bir karşılıklı bağlılık içinde, ince bir dantela gibi dolanır realite.
Örneğin Sosyal varlık-Sosyal bilinç ilişkisi, tekil-tikel-tümel ilişkisi, madde-bilinç ilişkisi, alt yapı-üst yapı, pratik ve teorik, vesaire..

Ama (ve hala!) ne zaman materyalizm konusu açılsa, birilerinin keh keh geğirip efenim zaten size göre insan sinir damar yumağından ibaret, amanin hormon topum bilinçsiz" molekülüm .. filan demeleri..

Hakkat enteresan bi "ruh hali" olmali 🙂

Benim çocukluğumda, arabeskçisi popçusu, türkücüsü fantezicisi, her yıl yeni bir albüm çıkarırdı.

Hiç şaşmazdı.

Yeni yıl, yeni albüm.

Şimdilerdeyse çok farklı.

Nerdeyse 4-5 yılda bir filan çıkıyor albümler.(hatta bazen daha da fazla)

Niye acaba?

Sanatçının siniri damarı hormonu filan bitmediğine göreee..

Ruhu bitmiştir kesin!

Hahahaha 🙂

Dip not:

Birisi size, materyalistler insani etten kemikten atomlardan ibaret görürler derse... Sallamayın. Alakası bile yoktur konuyla.

gamaro : yazi otantik olarak bana aittir, YZ'nin yakınından bile geçmemiştir.

xenix

gamaro yalnız şöyle bir durum seziyorum pirdaş.

Bir insan deterministse -ve hani böyle ruh, matrix, bağlantı vs gibi şeylere de inanmıyorsa- vulgar materyalizme doğru çökmek zorunda kalabilir.

Düşünsel olarak itiraf edemese öyledir gibi hissediyorum.

Hadi ben sebep-sonuç zincirlerinin olmadığını düşünüyorum kuantum vs den dolayı. Ama hem ateist (agnostik, deist vs) hem de determinist birisi ne yapsın? Nasıl açıklasın yani evreni?

SonsuzUs

Evet, burada tartışılması gereken bazı önemli noktalar var. Öncelikle, "vulger materyalizm" (yani kaba materyalizm) hakkında yapılan yorumlar oldukça yerinde ve tarihsel bağlam açısından doğru. 19. yüzyılın sonlarındaki bilimsel gelişmelerin, özellikle de doğa bilimlerindeki devasa ilerlemelerin, idealist ve dini görüşlere ciddi bir darbe indirdiği bir gerçek. Bu dönemin felsefi tepkilerini anlamak, materyalizmin o dönemki formunu anlamamızı sağlar. Bununla birlikte, bu kaba materyalizmin bazı performatif olarak savunduğu görüşlerin güncellemeye ihtiyaç duyduğu da ortada.

Doğru olan:

Bilimsel İlerlemenin Etkisi: Kesinlikle doğru. 19. yüzyıldaki bilimsel devrimler, materyalizmi savunan düşünürlere ciddi bir cesaret verdi ve idealist felsefeye karşı duyulan hoşnutsuzluğu artırdı. Bu, felsefi düzlemde büyük bir dönüşümü beraberinde getirdi.
Felsefi Hilekarlık Algısı: Bilimsel ilerlemenin felsefeye duyulan güveni sarstığı ve birçok insanın geleneksel felsefeyi bir tür hilekarlık ya da sahtekarlık olarak görmesine neden olduğu da doğru bir gözlem.

Yanlış/Yanlış Anlaşılabilecek Olan:

Aşırı İndirgemecilik: Kaba materyalizm, her şeyin yalnızca fizyolojik ya da biyolojik süreçlerle açıklanabileceğini ileri sürdü. Bu, insan düşüncelerinin, duygularının ve toplumsal olguların karmaşıklığını ihmal eden aşırı indirgemeci bir yaklaşımdır. Modern bilim ve felsefe, insan bilincinin ve sosyal yapıların yalnızca fizyolojik süreçlerle tam anlamıyla açıklanamayacak kadar karmaşık olduğunu kabul eder.
Marksizmle İlişkilendirme: Marksist diyalektik materyalizm ile kaba materyalizmi aynı kefeye koymak büyük bir hata olur. Marksist düşünce, materyalist bir temele dayanmakla birlikte, toplumsal ve ekonomik olguları derinlemesine analiz eder ve indirgemeci bir bakış açısını reddeder. Marksizm, insanın ve toplumsal yapıların çok katmanlı bir doğası olduğunu kabul eder ve bu yüzden kaba materyalizmden oldukça farklıdır.

Rastgele ve Tahmin Edilemez Yorumlar:
Evet, "vulger materyalizm" dediğimiz şey, kelimenin tam anlamıyla "delikanlı" gibi davranan bir filozofik görüş. Her şeyi keskin ve net bir biçimde kesip atma çabasında. Ama hayat maalesef böyle değil. Tamam, bilim gerçekten müthiş bir şey. Magnetizma mı? Evet, ruh değil, magnetizma olabilir ama ruha ihtiyaç duymamamız gerektiğini söylemek biraz fazla iddialı değil mi? İnsanlık, biraz karmaşık, biraz nazik ve en önemlisi oldukça ince işlenmiş bir varlık.

Ve evet, günümüzde sanatçılar albüm çıkaramıyor diye sinir damarları ya da hormonları bitmiş değil. Belki yaratıcılık evrim geçirmiştir. Maybe ruhla ilgili bir şeyler bulmak gerekir ha? Kısacası, kaba materyalizm bize bir bakış açısı sundu ama bugün geldiğimiz noktada, bu bakış açısının eksik olduğunu kabul etmeliyiz ve daha holistik yaklaşımları kucaklamalıyız.

Nihayetinde, biraz delikanlılık güzel ama her şeyi buna indirgemek başka bir "şaşılık" yaratmaktan başka bir şey değil diye düşünüyorum.

gamaro

Sevdim.

gamaro

Yapay zeka güzel de, "bazen' anlamıyor. (Ya da değişik anlıyor)

Aslında yaptığı yorumu genel olarak gayet beğendim.

Takacak pek bişey bulamamış. (ama bunda yazının oldukça sağlam olması da bir etken.)

Ancak, anlamadığım şey;

Yanlış/yanlış olabilecek başlığı altında yaptığı değerlendirmeler.

Aşırı indirgemecilik ve Marksizm ile ilişkilendirme açısından, aslında her birinin altına yazdıkları hem doğru, hem de nerdeyse cümle cümle benim makalemle aynı.

Ama burada "yanlış olan ya da yanlış anlaşılabilecek olan şey" nedir, onu anladığımı pek söyleyemem.

Eğer kastı, vulger Materyalizm ile Marksizm sonrası materyalizmin bazen birbirine karıştırılabilecegi ise, yazının bütünü zaten bunların farklı ve bambaşka felsefi içeriklere sahip oldugu üzerine kurulu.

Bazen kafası dağınık bir tavır takiniyor... yani ettigi her cümle tek başına doğru, lakin bağlamdan uzaklaşıyor, gereksiz bir kopuş yaşıyor gibi.

gamaro

Yoo..

Neden çökmek zorunda kalsın?

Tanrı, ruh, matrix varyasyonlarına vs.ye inanmayabilirsin, ama bu durum insanın değer sistemlerini (manevi değerler de dahil), etkilestigi psikolojik /sosyolojik faktörleri, sosyal bilinç formasyonlarıni yok saymanı gerektirmez.

Hal böyle olunca da, bireyin ya da toplumun sadece atomlardan, etten, kemikten, kandan ve fizyolojik süreçlerden ibaret olmadığını, bilâkis çok daha karmaşık bir etkileşim ağı içinde gelişip var olduğunu farketmek bir bilmece olmaktan çıkar. Her halükarda multi-disipliner bir yaklaşımin gerekliliği aşikar hale gelir.

Ama (burayı özellikle eklemeliyim) tarihin kırılma anlarında, ya da tarihin sonu gelmiş gibi görünen dramatik dönemeclerde, gerek felsefe, gerek sanat, gerek siyaset açısından, denge halinin zıddı olan extrem noktalara savrulmak gibi bir eğilimin söz konusu olduğunu görüyoruz (Çan egrisinin negatifini düşün)

Daha somutlastirayim;

Mesela Batı Roma imparatorluğunun yıkılması.

1917 ekim (Sovyet) devrimi

1789

1929 (global ekonomik kriz)

İkinci büyük savaşin sebep olduğu dehsetengiz vahşet. (Atom bombasının yapılabilir olması)

Ülkemizde 12 Eylül.

Berlin duvarınin yıkılması.

Vs..

İşte böylesi şiddetli dönemeclerde insan zihni, hemen her alanda (felsefe, sanat, siyaset, bilimsel çalışma prensipleri vs) radikal sadelesmeler, regresyon ve judgement day ile hafif karışık bir tarihin sonu geldi sanrisi arasında uçlara savrulmaya meyillidir.

(Çok daha küçük bir örneklem kümesi olması itibariyle, herhangi bir ülkedeki derin bir ekonomik kriz bile, nerdeyse istisnasız biçimde siyasi yelpazenin en radikal partilerini bir anda başat faktör haline getirir)

İşte bu durum felsefe için de geçerlidir.

Vulger Materyalizm, 18.yuzyil ve 19.yuzyilda yaşanan müthiş bilimsel gelişmelerin felsefeye karşı (aslında 1000 yıldır ilahiyatin yetiştirmesi gibi büyütülmüş olan idealist felsefeye karsi) bilinçli, haklı, ama kısmen kontrollü ve biraz da frensiz bir meydan okumasi idi.

Ancak güncel ve mevcut bilgi birikimimiz öyle yüksek aşamalara ulaştı ki artık (Marksist terminoloji ile o kadar çok geri dönüşümsüz reaksiyonu arkamızda bıraktık ki) şu aşamadan sonra vulger materyalizme dönüş yapmak ancak ahmaklık ya da derin cahillik etkisi altinda gerçekleşebilir. (Aslında o bile gerçekleşemez)

Mesaj yine çok uzadı..

Nedensellik bahsi ise benim açımdan o denli büyük bir sorun teşkil etmiyor.

Ne kadar çok kesikli değişken bir araya gelirse ve bunlar evrenin geri kalanı ile ne kadar çok etkileşime girerse, makro yapıdaki stabilite o denli artıyor.

Can eğrisinin ucu sürekli daha sivrilesiyor.

Bı ara daha detaylı anlatmaya çalışırım.

xenix

gamaro yani demek istediğim bütün karmaşık olasılıkları, moleküler düzeyde hesaplayabilen bir varlık olsa (örneğin kuantum bilgisayarı veya laplace'in şeytanı ) ve bu varlık aynı zamanda bireysel ve toplumsal düzeydeki olayları da hesaplayabilse (işin içinde rastgelelik olmadığı için tamamen determinist olduğu için teorik olarak hesaplanabilir) o zaman vulgar materyalizmine çökmez mi iş?

Yani düşünceleri, zihni, aklı, fikri nörolojik dizilimden çıkarabilen bir yapı aynı şekilde toplumsal durumları da hesaplayamaz mı? (tamam ütopik ama teorik olarak soruyorum)

gamaro

Güzel soru.

Eğer bir bilgisayar, dünya haritası üzerinde Kuzey yarımkürede GPRS ile tespit edeceğim herhangi bir noktaya 2028 yılının şubat ayının 17 sinde saat 08 00 ile 17 00 arasında tam olarak kaç adet yağmur damlasi düşeceğini hesaplayabilirse..

Ya yok..

Daha İyi bir analoji bulmam lazım.

Sıcaktan sızıp kalmışım, gözümü yeni açtım.

Tam istediğim gibi olmadı cevap.

Bu kahve içeyim kendime geleyim önce.

Bu arada, sence kaç adet neskafe partikülu almaliyim 🤣

gamaro

Şöyle diyelim;

Bizim olcebilir olmamızı bir kenara bırakalım.

Ya da farz edelim ki henüz olcemiyoruz ama eğer olcebilseydik;

Big bang'in tekrar etmesi durumunda, herşeyin yine kaçınılmaz olarak milimi milimine (hatta planki plankina 🙃) aynı şekilde gerçekleşeceğini mi görecektik?

Aynı şekilde derken.. aklımıza gelebilecek her detayı kastediyorum.

Aynı sayıda galaksi, aynı sayıda yıldız, aynı sayıda gezegen, aynı konumlar, aynı yörüngeler, aynı meteorlar, aynı ilk hucte, aynı dinazorlar, aynı ceasar, aynı Kleopatra, ayni galyalilar, aynı İsa, aynı muhammed, aynı ayetler, aynı hendek, aynı Uhud, aynı magna karta, aynı sanayi devrimi, aynı Lenin, aynı Fenerbahçe, aynı dakika, aynı gol, aynı ofsayt, aynı, aynı, aynı....

Bu mu yani?

Kastettigin şey buna mi gidiyor?

xenix

gamaro Ben determinist değilim. Ama eğer ölçülebilir ve determinizm olsaydı tam da dediğin gibi olurdu gibi geliyor. Hatta Niçe'nin de savunduğu buydu. Her şey bir defa olduysa yine aynısı olur döngüsüne sokuyordu.

Yani şu an günümüzde kuantum belirsizlikler, olasılık dağılımları vs bildiğimiz için aynısı olmayacağını biliyoruz ama bundan bir 100 yıl öncesinde (vulgar materyalizmin çıktığı zamanlar) eğer determinizme katı inanan birisi aynı zamanda materyalistse başka seçeneği yok gibi geliyor.

Nasıl açıklanabilir ki başka türlüsü?

gamaro

Eğer "çökme' olarak kastetigin bu ise, tamam, bunun bir tür çökme olduğunu anlayabilirim, ancak çöktüğü yer vulger materyalizm olmaz yine de🙃

gamaro

Dostum onlar tesadüf ve olasılık üzerine o kadar kafa yormamislardi.

Sert ve maddi genellemelerle mesgullerdi daha çok.

O da bir isyandi aslında.
Batı Avrupa ortaçağ felsefesi nerdeyse bin yıl boyunca bir papazlar rejimi idi.

En büyük dusunurler bile, realiteden çok dini hakkı göstermenin yol ve çareleri ile ilgileniyordu.

Arada buna baş kaldıran cesur filozoflarsa (ki onlarin bile önemli bir kısmı rahipti) kilisenin gazabına ugruyordu.

İbn-i Rüşt müthiş bir meydan okuma ile daha 12.yuzyilda belirmişti. Adam resmen felsefi anarşist gibi birşeydi.

Onun Avrupa'daki takipcilerinden, Paris Üniversitesinden Brabantli Siger (muhtemelen adini ilk kez duyuyorsunuzdur, kendisi de bir rahipti) 1280 lerde düşüncelerinden ötürü öldürüldü.

Bir süre sonra, tanrıya ve kiliseye karşı olan mücadele, feodal kültüre ve feodal toplum eleştirisine yonelik bir çaba olarak kaldı.

Bu döngüyü kiran şey ise sanayi devrimi oldu.

Artık ne mistiktir, ne değildir, dua nedir, gerçek nedir, tanrı nerededir, ekmek nerededir vs vs vs.. link koptu, sel geldi, süpürdü gitti.

Vulger materyalistlerin isyanı ise, bizi asırlar boyunca kandırdıniz ulan ! demek gibi biseydi.

Ama son tahlilde, o devirde yaşayan bir materyalist senin dediğin gibi mi düşünürdü? Pek zannetmiyorum.

Anlatması uzun sürer.
Onları fizikçi gibi değil de.. biraz kimyacı gibi düşün🙃

gamaro

Bu soru onlara bir kaç gomlek büyük gelir yani, asıl söylemek istediğim bu.

xenix

Bir başka hortlatmak istediğim konu da bu. çünkü Materyalizm ve İdealizm ve Ölüm nedir? da bu konuların adı geçti. Böylece bir kaç konuyu da birbirine bağlamış oldum.