Görelilik Teorisi Kim Haklı?

xenix

İleriülke ile Geriülke savaş halindedir. Ve bir kurul bu ülkelerin başkanlarını barış için biraraya getirmiştir. Barış anlaşmasına ikiside ikna olmuştur fakat aynı anda imzalamak şartıyla. İkiside diğer başkandan önce imzalamamak konusunda ısrarcıdır.

Bunun üzerine kurul başkanı şöyle bir şey teklif eder. Masanın tam ortasına bir lamba koyulacaktır. Ve başkanlar, ampulun ışığını gördüğü an imzalayacaktır.

Bu anlaşma için bir tren seçilmiştir. Ülke başkanları karşılıklı oturmuş, masanın tam ortasına bir lamba konmuş, yakıldığında ışığı gören başkan anlaşmayı imzalamıştır. Böylece iki başkan da aynı zamanda imzalamıştır. Kurul olaya şahit olmuş, aynı anda imzaladıklarını görmüş ve ülke başkanlarını kutlamıştır.

Fakat bir müddet sonra dışarıdan İleriülke vatandaşlarının savaş başlatıcı haberleri gelmiştir. Bunun sebebi olarak da başkanlarının kandırılmış olduğunu ileri sürerler. İleriülke başkanı trenin gidiş yönüne doğru oturmaktadır. Geri ülke başkanı ise ters yöne doğru. Lamba yandığı andan itibaren ışık sabit hızla yayılsa da, İleriülke başkanı tren hızında lambaya doğru gittiği için Geriülke başkanından daha önce aydınlanmıştır ve daha önce imzalamıştır. Dışarıdan treni izleyen vatandaşların tam olarak gördüğü budur.

Bu durumda kim haklıdır? Trende gördükleri olaya şahit olan başkanlar ve kurul mu? Yoksa gördükleri olaya şahit olan dışarıda ki vatandaşlar mı?

gamaro

Pirdaş, benim bildiğim kadarıyla, saatte 100 km hızla giden bir araba farlarını açtığında, ileri doğru açılan ışığın hizi 300.000 km/ sn + 100 km/ saat OLMAZ.

Uzaktan bir gözlemci soz konusu ışığı takip edip hızını olcse, bulacağı sonuç yine 300.000/ sn. dir. ( Araba isterse saate değil saniyede 100 km hızla gitsin.)

Burda devlet başkanlarından biri ipnelik yapmış gibi geliyor bana,🤣

xenix

gamaro Pirdaş, benim bildiğim kadarıyla, saatte 100 km hızla giden bir araba farlarını açtığında, saçılan ışığın hizi 300.000 km/ sn + 100 km/ saat OLMAZ.

Dışardaki ışığı 300.000 görür, arabayı da 100 görür ikisi arasındaki farkı da 299.900 görür.

Yani şöyle söyleyeyim, sen saniyede 280.000 le giderken far açtığında ben dışardan size bakarım ve seninle ışık arasında 20.000 km/sn fark olduğunu görürüm. Ama sen arabanın içinde ışıkla aranızdaki farkı 300.000 görürsün.

gamaro

Valla çok imtehan ediyorsun bizi pirdaş.

Sıkıldım ben bu intehanlatdan.
Kim kime savaş açıyorsa açsın tarcinimda bile değil inan,🤣

gamaro

Konu dışı olacak ama...
Gölge Hızı diye bişey var mı?

xenix

gamaro Bence var. Redkit gölgesinden hızlıydı mesela.

Ama diğer yandan gölge hızı = ışık hızı diye tahmin ediyorum. Çünkü gölge ışıkla oluşuyor.

gamaro

Açısal hız olarak..

Mumun önüne parmağımı koyarsam, duvara gölgesi yansır.

Ben parmağımı bir iki santimetre oynatsam, duvardaki gölge, mum ile duvar arasındaki mesafeye bağlı olarak, belki parmağımın 10-15 kat hızında hareket eder.

Şimdi bu mesafeyi iyice uzatsak..
Hmm.. Ama Gölgenin hızı yine ışık hızıyla sınırlı kalır sanırım..

xenix

Şimdi bu olayda iki taraf da haklıdır. Yani hem trenin içindekiler (çünkü onların gördüğü ışığın aynı anda geldiğidir) hem de trenin dışındakiler (ileriülke başkanına ışık daha önce ulaşmıştır dışarıdan bakıldığında)

Yani iki durumun da gerçekleşmesi algı dersin görelilik dersin bir şekilde kafan alır veya ikna olursun duruma.

Peki düzeneği biraz değiştirelim. Ortaya çok hassas ölçüme sahip bir bomba koyalım. Başkanların olduğu yerlere de ışık kaynağı. Bu ışık kaynakları aynı anda yanacaklar. Eğer ortadaki hassas ölçüme sahip bombaya aynı anda gelirse ışıkları bir şey olmayacak, ama biri önce gelirse ışık fotonlarından bomba patlayacak.

Ya şimdi ne olur?

Trenin içindekiler bombanın patlamadığını görecek ve öyle yaşayacaklar, trenin dışından bakanlar ise patlayan ve yok olan bir tren görecekler...

Peki gerçekte hangisi olacak?

gamaro

xenix

Bu soru gerçekten de yapay zekâya sorulmayi hakeden bir soru.

Ayrıca, bunun deneyinin yapilamamis olduguna pek inanasim gelmiyor.

Tamam bomna koymazsin da.. alarm koyarsın öter filan 🙃

Benim cevabım şu;

Aynı evren içinde ayni seye aynı anda iki farklı şey olamaz.

Yani sonuç ne olursa olsun, hem icerdekiler hem de disardan bakanlar için aynı şeyin gerçekleşeceğini ve ayni şeyin izleyeceğini düşünüyorum.

xenix

gamaro Benim cevabım şu;

Aynı evren içinde ayni seye aynı anda iki farklı şey olamaz.

Aynı derede iki defa yıkanılmaz gibi olmuş. 😃

Bir yandan bomba içeride olduğu için ve aynı anda ışın geldiği için dışardaki öyle görmese de bir şey olmaz gibi geliyor. Diğer yandan evren ikiye ayrılıyor (paralelleşiyor) ve dışardakiler patlanmış hayatı içerdekiler de patlamamış hayatı yaşıyor. (hoş içerdekiler dışarıdakilere nasıl açıklayacak bu durumu)

gamaro

Evren ikiye ayrılıp paralellesse bile, her bir evrenin total deney alanı içinde ( trenin içindekiler ve dışardan bakanlar için) aynı şeyin yaşanacağını düşünüyorum.

Yani, paralel evrenin birinde bomba patlar, diğerinde patlamaz.
Ama tren içindekiler ve dışardan bakan için sonuç, her evren içinde tek ve aynı olacaktır.

( Bu şunun gibi; atom altı dunyada çift yarık deneyiyle girisim modeli elde ediyoruz. Ama makro dünyada tenis hiç böyle oynanmadi ve oynanmayacak. Yani o top filenin hem altından geçecek, hem ustunden geçecek, hem içeri dusecek, hem dışarı duseceeek... Olmaz böyle saçmalık 🙃 )

xenix

gamaro sordum soruyu chatGPT ye. Şöyle dedi.

Bu durum özel görelilik teorisi ile ilgilidir ve her iki gözlemci de kendi referans çerçevelerinde haklıdır. Görelilik teorisine göre, iki olayın eşzamanlılığı gözlemcinin referans çerçevesine bağlıdır. Bu, "eşzamanlılık görecelidir" prensibi olarak bilinir.

Trenin içindeki gözlemci için:

Trenin içinde, ortada duran bir kişi için, ön ve arka duvarlara aynı anda ışık gönderildiğinde, bu ışıklar aynı anda sensörlere ulaşır. Bu durumda bomba patlamaz, çünkü sensörler eşzamanlı olarak tetiklenir.

Dışarıdaki gözlemci için:

Tren hareket ettiği için, dışarıdan bakan gözlemci ışığın trenin ön tarafına daha erken ulaştığını ve arka tarafa daha geç ulaştığını gözlemler. Bu, hareket eden trenin içinde ışığın farklı bir hızda hareket etmesinden değil, ışığın hareket eden trenin ön ve arka taraflarına ulaşma süresinin farklı olmasından kaynaklanır. Bu durumda, dışarıdaki gözlemci için ışıklar aynı anda sensörlere ulaşmaz ve bomba patlar.

Özetle, her iki gözlemci de kendi referans çerçevelerinde doğru gözlemler yapar. Trenin içindekiler için bomba patlamazken, dışarıdaki gözlemci için bomba patlar. Bu, özel görelilik teorisinin temel ilkelerinden biri olan eşzamanlılığın göreceli olduğunu gösterir.

xenix

Sonra dedim ki:

Sonuçta hem bomba patlar hem bomba patlamaz mı?

O da dedi ki:

Özel görelilik teorisi, farklı referans çerçevelerinde gözlemlenen olayların farklı olabileceğini belirtir. Ancak, fiziksel bir olayın sonuçları, tüm referans çerçevelerinde tutarlı olmalıdır. Bu durumda, bombanın patlaması veya patlamaması gibi bir olayın sonuçları, tüm gözlemciler için aynı olmalıdır. Yani, fiziksel gerçeklikte bir çelişki olamaz; bomba ya patlar ya da patlamaz.

Bu durumda, trende bulunan gözlemciler için bomba patlamaz. Dışarıdaki gözlemci için ise, ışıkların farklı zamanlarda sensörlere ulaştığını görse bile, bombanın patlayıp patlamadığına dair nihai sonuç, trende bulunan gözlemcilerin referans çerçevesiyle tutarlı olmalıdır.

Şöyle düşünebilirsiniz:

Tren İçindeki Gözlemciler:

Trenin içindeki gözlemciler için ışıklar eşzamanlı olarak sensörlere ulaşır ve bomba patlamaz.

Dışarıdaki Gözlemciler:

Dışarıdaki gözlemciler için trenin ön tarafına giden ışık daha erken ulaşır, arka tarafa giden ışık daha geç ulaşır. Ancak, bu gözlemciler de bombanın patlamadığını kabul etmek zorundadırlar, çünkü fiziksel sonuçlar referans çerçeveleri arasında tutarlı olmalıdır.

Bu durumda, dışarıdaki gözlemciler, ışıkların farklı zamanlarda ulaştığını görmelerine rağmen, bombanın patlamadığını kabul ederler. Bu, özel görelilik teorisinin bir sonucu olarak, farklı referans çerçevelerinde gözlemlenen olayların farklı yorumlanabilmesi ancak fiziksel sonuçların tutarlı olması gerektiği anlamına gelir.

Özetle, bombanın patlayıp patlamaması konusunda çelişki yoktur. Trenin içindekiler için bomba patlamıyorsa, dışarıdaki gözlemciler de bombanın patlamadığını kabul etmek zorundadırlar. Görelilik teorisi, olayların gözlemlenme biçimlerinin farklı olabileceğini söylese de, fiziksel sonuçların her zaman tutarlı olması gerektiğini belirtir.

gamaro

Ben de tam olarak bunu söylemistim.

Eh yani, chat gpt kadar olmusuz evellaah🤣

Gözlemleyenler için farklı gözlemler söz konusu olabilir, ama aynı evrende aynı şeye ayni anda iki farklı şey olamaz. (Fiziki anlamda)

Bomba ya patlar ya patlamaz.

Ama her halükarda, hem tren içindekiker için hem dışındakiler için aynı ve tek ihtimal gerçekleşecektir.

Demiştim.

Edit:

Aynı şey bir tenis maçı için de tasarlanabilir belki.
Oyuncular topu icerde goruyor,, seyirciler dışarda.
Filmi seyret sen..
Millet birbirine girer, tenisçiler bı bok anlamaz

Hahaha 🙃

Misafir

"Patlar patlamaz ordayım."

O zaman tüm göreli taraflar aynı anda doğru değil.
Sizin bakışınız yanlış denmiş oluyor.

Ee görelilik çöktü.

Misafir

Ya da...

Bomba mekanizmasını nereye kurduğuna bağlı. Trene kurarsan patlamayacak.
Dışarı kurarsan patlayacak.

xenix

Misafir dışarı nasıl kurulacak?

Misafir

Nasıl kurulacak bilmem. Belki de kurulamaz, ama bu, sorun değil.

Ama anladığım şey, bombanın mekanizmasının da bir gözlemci/algılayıcı olduğu.
Böylece hangi duruş/bakışa sahip ise, ona göre davranacağı.

Bu durumda görelilik tekrar bu sorundan kurtulmuş oluyor.

xenix

Misafir Ama anladığım şey, bombanın mekanizmasının da bir gözlemci/algılayıcı olduğu.
Böylece hangi duruş/bakışa sahip ise, ona göre davranacağı.

Eee tamam işte, görelilik var.